Ο ελέφαντας του Καλονερίου!

Το 2006, κατά τη διάρκεια εργασιών διάνοιξης δρόμου κοντά στο χωριό Καλονέρι ανακαλύφθηκε ένα μέρος του κρανίου ενός προβοσκιδωτού με δύο πλήρεις χαυλιόδοντες. Αυτό το απολίθωμα είναι τώρα
ένα από τα εντυπωσιακότερα εκθέματα της Ιστορικής Παλαιοντολογικής Συλλογής της Σιάτιστας. Το απολίθωμα αυτό ονομάστηκε «ελέφαντας του Καλονερίου».

Οι μελέτες των παλαιοντολόγων έδειξαν ότι ο ελέφαντας του Καλονερίου (Βόϊο) ανήκει σε ένα εξαφανισμένο είδος ελέφαντα, του οποίου το επιστημονικό όνομα είναι Elephas antiquus (ελέφας ο αρχαϊκός) αλλά το κοινό του όνομα είναι «ο ελέφαντας με τους ίσιους χαυλιόδοντες». Αυτό το είδος ήταν πολύ κοινό κατά το Μέσο και Ανώτερο Πλειστόκαινο, δηλαδή κατά την εποχή των παγετώνων στην Ευρώπη. Ο ελέφαντας του Καλονερίου ήταν ένα αρσενικό άτομο το οποίο πέθανε πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, πλήρης ημερών.

Ο αριστερός χαυλιόδοντας του ελέφαντα του Καλονερίου διατηρεί το αρχικό του μέγεθος: αποκλίνει εξωτερικά και κάτω και έχει ένα πολύ μυτερό άκρο. Όλα αυτά αποτελούν διαγνωστικά χαρακτηριστικά του αρχαϊκού ελέφαντα. Ο δεξιός χαυλιόδοντας ωστόσο είναι πολύ πιο κοντός και το άκρο του δεν είναι τόσο οξύ όσο αυτό του αριστερού χαυλιόδοντα. Η μελέτη των χαυλιοδόντων οδήγησε τους παλαιοντολόγους στο συμπέρασμα, ότι ο δεξιός χαυλιόδοντας είχε σπάσει ενώσω ο ελέφαντας ήταν εν ζωή.
Το πώς ακριβώς έγινε αυτό μπορούμε μόνο να το υποθέσουμε –τι έγινε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν σε αυτόν το ελέφαντα;
Μήπως έσπασε ο δεξιός χαυλιόδοντας λόγω ατυχήματος;
Μήπως ο ελέφαντας του Καλονερίου τραυματίστηκε σε μια μάχη με ένα άλλο αρσενικό αρχαϊκό ελέφαντα;

Η τοιχογραφία
Η τοιχογραφία (μέγεθος 6.30×3.50 μέτρα) στο τοίχο της αίθουσας όπου στεγάζεται ο ελέφαντας του Καλονερίου δείχνει μια σκηνή η οποία διαδραματίστηκε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν: περίπου σε φυσικό μέγεθος, η τοιχογραφία αναπαριστά δύο αρχαϊκούς ελέφαντες σε σεξουαλική διέγερση να παλεύουν μεταξύ τους και να προσπαθούν να κερδίσουν την εύνοια της γειτονικής ομάδας των θηλυκών.
Αμφότερα τα αρσενικά θέλουν να δείξουν στα θηλυκά ποιος είναι ο ισχυρότερος! Μυρίζονται, κοιτάζονται προκλητικά και προκαλούν το ένα το άλλο σε εμπλοκή –καθένα θέλει να εκδιώξει τον αντίπαλό του από τα θηλυκά. Μουγκρίζουν δυνατά και εφορμούν το ένα πάνω στο άλλο, όσο πιο γρήγορα μπορούν, καταλήγοντας να χτυπούν με δύναμη τα κεφάλια τους. Αυτή είναι η στιγμή της σύγκρουσης! Οι εξαγριωμένοι ελέφαντες προσπαθούν να τραυματίσουν ο ένας τον άλλο, ώστε να αναγκάσουν τον αντίπαλό τους σε υποχώρηση. Ο ήχος των κεφαλιών τους καθώς συγκρούονται επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια της μάχης. Αυτή η σύγκρουση μεταξύ των αρσενικών είναι πολύ επικίνδυνη! Τελικά, μετά από μια τρομερή σύγκρουση των κεφαλιών τους, οι χαυλιόδοντες χτυπούν μεταξύ τους και ένας ραγίζει και σπάει, τραυματίζοντας σοβαρά έναν από τους μαχόμενους ελέφαντες. Πονώντας φοβερά, ο τραυματισμένος ελέφαντας θα πρέπει να υποχώρησε από τη μάχη, αφήνοντας το κοπάδι των θηλυκών στον αντίπαλό του. Αυτός ο λαβωμένος πολεμιστής είναι ο ελέφαντας του Καλονερίου, αυτός με τον σπασμένο χαυλιόδοντα. Γι’ αυτόν η μάχη κατέληξε σε ήττα…

Τι έγινε στη συνέχεια;
Αν και ο τραυματισμός του ελέφαντα του Καλονερίου του προξένησε μεγάλο πόνο, χρειάζονταν και τους δύο χαυλιόδοντές του προκειμένου να βρει τροφή. Στους ελέφαντες αυτούς άρεσε να τρώνε το φλοιό των δέντρων τα οποία τότε φύονταν πυκνά στην περιοχή του Καλονερίου. Χρησιμοποιώντας τον σπασμένο του χαυλιόδοντα ξανά και ξανά για να αφαιρέσει το φλοιό των δέντρων, ο τραυματισμένος χαυλιόδοντας λειάνθηκε και απέκτησε ξανά οξύ άκρο –αν και ποτέ δε θα ήταν τόσο μυτερό όσο το φυσικό άκρο του αριστερού χαυλιόδοντα. Αυτό παρατηρείται πάνω στο απολίθωμα το οποίο βρίσκεται απέναντι από τη τοιχογραφία που αναπαριστά τη ζωή του. Ο ελέφαντας του Καλονερίου κατάφερε να
επιβιώσει μετά το σπάσιμο του χαυλιόδοντά του και μετά από πολλά χρόνια πέθανε σε προχωρημένη ηλικία.

Η τοιχογραφία στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας φιλοτεχνήθηκε από τον Ολλανδό καλλιτέχνη Ρέμι Μπάκερ από το Ρότερνταμ, σε συνεργασία με τους Ντικ Μολ, Ευαγγελία Τσουκαλά, Ευάγγελο Βλάχο και Άννα Μπάτση τον Απρίλιο/Μάιο του 2014.  Η τοιχογραφία είναι ένα δώρο προς τους ανθρώπους της Σιάτιστας και το δήμο Βοϊου ως ένα μεγάλο ευχαριστώ για τη φιλοξενία του 6ου Διεθνούς Συνεδρίου για τα Μαμούθ και τους Συγγενείς τους, το οποίο πραγματοποιείται στη Σιάτιστα και τα Γρεβενά από τις 5 μέχρι τις 9 Μαΐου 2014.

Σιάτιστα, 3η Μαΐου 2014.
Ντικ Μολ και Ευαγγελία Τσουκαλά